Եհովայի վկաների քրիստոնեական կրոնական կազմակերպությունը ԼՂՀ-ում ընդդեմ Հայաստանի

Դիմումատուն՝ Եհովայի վկաների քրիստոնեական կրոնական կազմակերպությունը ԼՂՀ-ում, կրոնական համայնք է, որը հիմնված է Լեռնային Ղարաբաղում։

Գործը վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության իշխանությունների կողմից Դիմումատուին որպես կրոնական կազմակերպություն գրանցելու մերժմանը։ Եհովայի վկաների կրոնական կազմակերպությունը գրանցված է Հայաստանում 2004 թվականից։

Հիմք ընդունելով Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին եվրոպական կոնվենցիայի 9-րդ հոդվածը (Մտքի, խղճի և կրոնի ազատություն), 11-րդ հոդվածը (Հավաքների և միավորման ազատություն) և 14-րդ հոդվածը (Խտրականության արգելում), Դիմումատուն բողոքում է գրանցումը մերժելու իշխանությունների որոշման մասին։

Դիմումատուները պնդել են, որ գրանցումը մերժելու պատճառով Եհովայի վկաները զրկվել են իրավաբանական անձ ունենալու իրավունքից։ Այդ մերժման անմիջական հետևանքը եղել են մասնավոր տներում և վարձակալած շինություններում անցկացվող կրոնական հանդիպումները, ինչպես նաև իշխանությունների կողմից կամայական խուզարկություններն ու հետապնդումները։ Արդյունքում, Եհովայի վկաների կրոնը համարվել է արգելված և «կասկածելի աղանդ»։ Քանի որ իշխանությունները հրաժարվել են գրանցել Եհովայի վկաներին, նրանց կրոնական գործունեությունը համարվել է անօրինական, և Դիմումատուի բոլոր անդամները գտնվել են իշխանությունների կողմից հետապնդումների և ձերբակալությունների մշտական ​​սպառնալիքի տակ։

Դիմումատուները շարունակել են պնդել, որ գրանցման մերժումը հիմնված էր ոչ թե օրենքի, այլ ավելի շուտ կրոնական նախապաշարմունքների վրա։ Բայց պաշտոնապես գրանցումը մերժվել էր, քանի որ ներկայացված փաստաթղթերը չեն համապատասխանել օրենսդրական պահանջներին։

Կառավարությունը նշել է, որ ԼՂՀ տարածքում Դիմումատուի գործողություններին որևէ միջամտություն չի եղել։ Եհովայի վկաները կարող էին ազատորեն իրականացնել իրենց գործունեությունը, և պաշտոնական ճանաչումը կամ գրանցումն անհրաժեշտ չի եղել կրոնական կազմակերպության գործունեության համար:

Կառավարությունը պնդել է, որ Դիմումատուի գրանցման մերժումը եղել է ներկայացված փաստաթղթերի և օրենքի պահանջների անհամատեղելիության պատճառով և ոչ մի կերպ չի հետապնդել Դիմումատուի միավորումների ազատության իրավունքը սահմանափակելու նպատակ։ Կառավարության համար սույն գործի հանգամանքներից ակնհայտ էր, որ Դիմումատուի իրավունքներին ենթադրյալ միջամտությունը տեղի է ունեցել հասարակական անվտանգության և պետության ու բնակչության շահերից ելնելով: Հենվելով փորձագիտական ​​եզրակացության վրա՝ Կառավարությունը պնդել է, որ դիմումատուի անդամները հրաժարվել են կատարել հայրենիքը պաշտպանելու իրենց պարտականությունը, ինչն էլ վտանգի տակ է դրել ԼՂՀ ազգային անվտանգությունը, հատկապես պատերազմի ժամանակ։ Նրանք նշել են, որ փորձագիտական ​​եզրակացությունը հատկապես կարևորել է այն փաստը, որ այդ ժամանակահատվածում ԼՂՀ-ում ռազմական դրություն էր հայտարարվել։ Այդ հանգամանքներում, Կառավարության խոսքերով, հանրային շահը և ազգային անվտանգությունը գերազանցել են դիմումատուի գրանցման իրավունքը, հատկապես հաշվի առնելով այն փաստը, որ նրա հետևորդները կարողացել են օգտվել իրենց կրոնն ազատորեն դավանելու իրավունքից՝ առանց որևէ կամայական միջամտության:

Դատարանը կրկնել է, որ ներպետական ​​իշխանությունների՝ իրավաբանական անձի կարգավիճակ տրամադրելու մերժումը անհատների միավորմանը, կրոնական կամ այլ նկատառումներով, նշանակում է միջամտություն միավորումների ազատության իրավունքի իրականացմանը։

Հակառակ Կառավարության դիրքորոշման, Դատարանը նշում է, որ կրոնական ծառայություններ մատուցելու կազմակերպության իրավունքը պաշտամունքի վայրերում և նրանց պատկանող վայրերում առաջանում է ԼՂՀ տարածքում գրանցման պահից։ Դրանից հետևում է, որ Դիմումատուն չէր կարող օգտվել իր կրոնը ազատ դավանելու և գործունեություն ծավալելու իրավունքից՝ առանց պետական գրանցման։

Ավելին, Դատարանը ի գիտություն է ընդունում Եհովայի վկաների համայնքային կյանքին միջամտելու դեպքերը՝ հաշվի առնելով այն փաստը, որ դիմումատուն գրանցված կրոնական կազմակերպություն չէր։ Դատարանը այս կապակցությամբ կրկնում է, որ ազգային իշխանությունների կողմից չճանաչված կրոնական կազմակերպության գործունեության նկատմամբ հանդուրժողականությունը չի կարող փոխարինել ճանաչմանը։ Հետևաբար, Դատարանը գտնում է, որ դիմումատուին որպես կրոնական կազմակերպություն գրանցելու մերժումը նշանակում է միջամտություն նրա կրոնի ազատության իրավունքին, որը երաշխավորված է Կոնվենցիայի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասով (Metropolitan Church of Bessarabia and Others, § 105, and Religionsgemeinschaft der Zeugen Jehovas, §§ 64-68)։

Դատարանը գտնում է, որ պետություններն իրավասու են ստուգելու, թե արդյոք շարժումը կամ միավորումը, իբրև թե կրոնական նպատակներ հետապնդելով, իրականացնում է գործողություններ, որոնք վնաս են բնակչությանը կամ հանրային անվտանգությանը։ Հիմնական խնդիրը, որը պետք է որոշվի, այն է, թե արդյոք միջամտությունը «անհրաժեշտ է ժողովրդավարական հասարակությունում»:

Թեև, իրոք, փորձագիտական ​​եզրակացության եզրակացությունն այն էր, որ դիմումատուի կողմից գրանցման համար իր դիմումի համար ներկայացված փաստաթղթերը չեն համապատասխանում պահանջներին, այն փաստարկը, որ դիմումատուին մերժել են գրանցումը զուտ ընթացակարգային թերությունների պատճառով, ընդունելի չէ: Ավելին, ինչպես նշվեց վերևում, կառավարությունն ինքն էր հիմնվել այն փաստի վրա, որ Եհովայի վկաները հրաժարվել են բանակում ծառայելուց, ինչը մերժման հիմնական պատճառն է։

Դատարանը նշում է, որ ԼՂՀ իշխանությունների կողմից դիմումատուին որպես կրոնական կազմակերպություն գրանցելու մերժման հիմքերը ներպետական ​​դատարանների կողմից երբեք ըստ էության չեն քննվել: Թեև, ինչպես նշվեց վերևում, Կառավարությունը հիմնվում էր բացառապես Եհովայի վկաների կողմից զորակոչից հրաժարվելու վրա, փորձագիտական ​​եզրակացությունը, որի վրա հիմնվելով ԼՂՀ վարչական մարմինները շարունակաբար մերժում էին դիմումատուի գրանցման դիմումները, պարունակում էր մի շարք այլ եզրակացություններ, այդ թվում, որ դիմումատուի հետևորդներն օգտագործել են հավատացյալների վրա հոգեբանական ազդեցության մեթոդներ, որ Եհովայի վկաները զբաղվել են «հոգեորսությամբ» («կրոնի որսով»), և որ դիմումատուն քրիստոնեական կազմակերպություն չէ։ Դատարանը նաև նշում է, որ փորձագիտական ​​եզրակացության մեջ չի նշվում որևէ անձի անուն, ով ենթադրաբար զոհ է դարձել նշված հոգեբանական մանիպուլյացիայի մեթոդներին: Չկար նաև որևէ կոնկրետ ապացույց, որը կհաստատի այն պնդումը, որ Եհովայի վկաները ներգրավված են եղել ոչ պատշաճ դավանափոխության մեջ՝ Դատարանի նախադեպային իրավունքի իմաստով։ Հետևաբար, փորձագիտական ​​եզրակացության արդյունքները հիմնված էին փաստերով չհաստատված ենթադրությունների վրա (mutatis mutandis, Jehovah’s Witnesses of Moscow and Others v. Russia, no. 302/02, §§ 122 and 128-30, 10 June 2010):

Դատարանը նաև նշել է այն փաստը, որ պարտադիր զինվորական ծառայության ցանկացած համակարգ ծանր բեռ է դնում քաղաքացիների վրա, և ավելի ընդունելի կլինի, որ այդ պարտականությունից ազատումները հիմնված լինեն ամուր և համոզիչ հիմքերի վրա: Այլընտրանքային ծառայության համակարգի ձևավորումը և ընդունելի հավասարակշռության ձեռքբերումը, այնուամենայնիվ, գտնվում է ազգային իշխանությունների ձեռքում և ամեն դեպքում, սույն գործի առարկա չէ:

Հաշվի առնելով վերոգրյալը, չի կարելի եզրակացնել, որ ազգային իշխանությունների կողմից ներկայացված պատճառները «համապատասխան և բավարար» էին այս գործում միջամտությունն արդարացնելու համար: Հետևաբար, Դատարանը գտնում է, որ այն ձևը, որով ներպետական իշխանությունները մերժել են դիմումատուին որպես կրոնական կազմակերպություն գրանցել, չի կարող ընդունվել որպես «անհրաժեշտ» ժողովրդավարական հասարակությունում։

Այսպիսով, մարտի 22-ին ՄԻԵԴ-ը արձանագրել է, որ տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի 9-րդ հոդվածի խախտում՝ 11-րդ հոդվածի լույսի ներքո։ ՄԻԵԴ-ը վճռել է, որ պատասխանող պետությունը պետք է վճարի Դիմումատու կազմակերպությանը 4,500 եվրո` ոչ նյութական (բարոյական) վնասի հատուցման համար և 1,000 եվրո՝ դատական ծախսերի համար։

Մեկնաբանություններ