Բարձրագույն դատական խորհրդի հրավերով՝ երկօրյա այցով Հայաստանում գտնվող Նիդերլանդների Թագավորության դատական խորհրդի պատվիրակությունը՝ երկրի Կենտրոնական տրիբունալի նախագահ Թաքվոր Ավեդիսյանի գլխավորությամբ, հանդիպեց ՀՀ վճռաբեկ, վարչական և վարչական վերաքննիչ դատարանների նախագահների, դատավորների և Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամ Հայկ Հովհաննիսյանի հետ:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախագահ Երվանդ Խունդկարյանը, ողջունելով հյուրերին, կարևորեց նման հանդիպումների անցկացումը՝ մասնագիտական քննարկումների, երկկողմ համագործակցության ընդլայնման և փորձի փոխանակման արդյունավետության առումով:
Հարցուպատասխանի ձևաչափով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի դատավորների հետ քննարկվեց երկու երկրների դատական համակարգերի ինստիտուցիոնալ կառուցվածքը, նմանություններն ու առանձնահատկությունները:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի նախագահ Ռուզաննա Հակոբյանի խնդրանքով, հյուրերը ներկայացրեցին Հոլանդիայի դատական իշխանության բյուջետային հայտի ձևավորման առանձնահատկությունները: Նշվեց, որ հոլանդական մոդելի առանձնահատկությունը կայանում է սպասվող գործերի քանակական և տեսակային պլանավորմանը, որոնցից յուրաքանչյուրն իր ինքնարժեքն ունի։ Դրա հաշվառմամբ էլ տեղի է ունենում դատական իշխանության ֆինանսավորումը, որն արդեն դատական խորհրդի կողմից բաշխվում է ըստ դատարանների` նրանց կողմից կանխատեսված գործերի քանակին և տեսակին համապատասխան։ Հատկանշական է, որ բյուջեն տնօրինվում է դատական իշխանության ինքնավարության և հաշվետվողականության սկզբունքներից ելնելով:
Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամ Հայկ Հովհաննիսյանը նկատեց, որ հոլանդական առաջատար փորձը կարևոր է դատական իշխանության կողմից բյուջետային հայտի ձևավորման հարցում, որի շուրջ ԲԴԽ-ն ներկայումս իրականացնում է համակողմանի վերլուծական աշխատանք։
ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատի նախագահ Լիլիթ Թադևոսյանին հետաքրքրեց հոլանդական դատական համակարգի «մամլո դատավոր» ինստիտուտի առկայությունը: Հոլանդացի գործընկերների ներկայացմամբ, յուրաքանչյուր դատարան ունի անկախ լրագրողների կողմից վերապատրաստած մամլո դատավոր, որը մշտապես կապի մեջ է լրագրողների հետ և հաճախ է հարցազրույցներով հանդես գալիս հանրային հետաքրքրություն ներկայացնող դատական գործերի վերաբերյալ: Թաքվոր Ավեդիսյանը, որպես նախկին մամլո-դատավոր, կիսվեց իր պրակտիկ փորձառությամբ` ընդգծելով, որ այդ ինստիտուտը թափանցիկության և մատչելիության տեսանկյունից կարևոր պայման է հանդիսանում և էական մեծ նշանակություն ունի հանրային ճիշտ ընկալումներ ձևավորելու առումով: Նա նկատեց, որ վերջին երեսուն տարում Հոլանդիայում դատական իշխանության նկատմամբ վստահության մակարդակը գտնվում է կայուն 70-75% միջակայքում:
Նույն օրը հանդիպում կայացավ նաև ՀՀ վարչական և վարչական վերաքննիչ դատարանների նախագահների և դատավորների հետ: Խոսվեց վարչական գործերի ինքնարժեքի, ծախսատարության, վարչական բողոքարկման կառուցակարգի, արդարադատության մատչելիության և արդարադատության այլընտրանքային ձևերի մասին:
Խոսելով ծանրաբեռնվածության մասին՝ քննարկումների արդյունքում պարզ դարձավ, որ Հոլանդիայի Կենտրոնական տրիբունալում, 60 դատավորի առկայության պայմաններում տարեկան քննվում է 7500 գործ, մինչդեռ Հայաստանում Վարչական վերաքննիչ դատարանում՝ 9 դատավորի առկայության պայմաններում տարեկան 5000 գործ է քննում: Սա լուրջ խնդիր է, սակայն, ինչպես նշեցին ՀՀ դատական իշխանության ներկայացուցիչները, հարցի լուծումը տեսնում են ոչ միայն դատավորների թվի ավելացման, այլև վեճերի լուծման այլընտրանքային կառուցակարգերի ներդրման մեջ:
Թաքվոր Ավեդիսյանը ներկայացրեց վարչական վարույթների քանակը էապես նվազեցնող որոշ մոտեցումներ: Օրինակ, վարչական մարմինները վարչական ակտ կայացնելուց առաջ անձին բացատրում են իրենց դիրքորոշումը և վերջինիս հետ քննարկում են այն` իրապես ականջալուր լինելով քաղաքացիների և իրավաբանական անձանց տեսակետներին։ Սա տեղավորվում է Հոլանդիայում որդեգրած «Լավ Կառավարություն» սկզբունքի տրամաբանության մեջ։ Հատկանշական է, որ գործի նախապատրաստական փուլում դատավորը կամ օգնականը կողմերին նախապես գրավոր ուղարկում են գործի վերաբերյալ իրենց հետաքրքրող հարցերը։ Հոլանդիայում լայնորեն կիրառվում է նաև բանավոր վճիռ կայացնելու (վճռի գրավոր համառոտագիրն ըստ պահանջի տրամադրելով կողմերին) և դրա էությունը պարզ ու հասկանալի լեզվով կողմերին բացատրելու պրակտիկան։ Սա նպաստում է բողոքների քանակի նվազմանը։ Հոլանդացի գործընկերները կարևորեցին հաշտարարության ինստիտուտից ակտիվ օգտվելը։
